အင္တာနက္မွ ကူးယူျခင္း၏ ေနာက္ဆက္တြဲ က်င့္၀တ္ခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ား

ေလာကအလွ အြန္လုိင္းမဂၢဇင္းတြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ေသာ ေဆာင္းပါးကို ေလာရွည္ - ကတဲ့ပြဲ၏ မူႏွင့္ ကိုက္ညီေသာေၾကာင့္ မူရင္းေရးသားသူႏွင့္ အယ္ဒီတာအဖြဲ႕ခြင့္ျပဳခ်က္ျဖင့္ မူရင္းအာေဘာ္အတုိင္း (အနည္းငယ္ တည္းျဖတ္၊ ျဖည့္စြက္ကာ) ျပန္လည္ေဖာ္ျပပါသည္။

အခုတေလာ ဘေလာ့ဂ္ေတြေပၚမွ စာေတြ၊ ေဆာင္းပါးေတြ၊ ရုပ္ပံုေတြကို အျခားသူမ်ားက ကူးယူၿပီး မိမိ ကိုယ္တိုင္ ဖန္တီးထားသေယာင္ ျပဳလုပ္တာေတြ အေၾကာင္း ဟိုတစ္စ ဒီတစ္စ အသံေတြ ၾကားေနရပါတယ္။ (ရည္ညႊန္း http://blog.mghla.com/2009/06/blog-post.html, http://nineninesanay.blogspot.com/2009/05/people.html) ျပည္တြင္း စာနယ္ဇင္း အခ်ိဳ ႔က အြန္လိုင္းေပၚမွ ဘေလာ့ဂ္မ်ားေပၚမွာ စာမ်ားကို ကူးယူကာ မိမိတို႔ ကေလာင္အမည္တပ္ကာ ပံုတူကူးခ်မႈမ်ားကို မၾကာခဏ ႀကံဳေတြ႕ေနၾကရပါတယ္။

အြန္လိုင္းေပၚမွာ စာေရးတယ္ဆိုတာက အခမဲ့ ျဖန္႔ေ၀ျခင္းပါပဲ။ ဒီလို အခမဲ့ျဖန္႔ေ၀ေနတဲ့အတြက္ အခမဲ့ ကူူးယူခြင့္ရွိပါသလား ဆိုတဲ့ ေမးခြန္းမ်ိဳး စိတ္မွာ ျဖစ္ေပၚလာရပါတယ္။ စာေရးတယ္ဆိုတာက မိမိေရးတဲ့စာကို ဖတ္ၾကတယ္ဆိုရင္ ကၽြန္မတို႔ရဲ ႔ စာေရးရျခင္း ရည္ရြယ္ခ်က္ ေအာင္ျမင္သြားတာပါပဲ။ ဒါထက္ပိုလို႔ ကိုယ္ေရးတဲ့စာဟာ စာဖတ္သူအတြက္ တစံုတရာ အက်ိဳးေက်းဇူး ရရွိသြားမယ္ဆိုရင္ စာေရးသူရဲ ႔ စာေရးရျခင္း ရည္ရြယ္ခ်က္ ပိုမိုေအာင္ျမင္တာပါပဲ။

မိမိေရးလိုက္တဲ့စာ၊ အခမဲ့ မွ်ေ၀ထားတဲ့စာကို သူတပါးက အခမဲ့ ကူးယူျပီး ထိုစာကို သူတစ္ပါး၏ အေတြးအေခၚ ဥာဏ္ပညာတို႔ အတြက္ တစံုတရာ အက်ိဴးရွိေအာင္ သံုးတယ္ဆိုရင္ မည္သည္႔ စာေရးသူ မဆို ၀မ္းေျမာက္ေပ်ာ္ရႊင္ၾကမွာပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ ကၽြန္မတို႔က စာဖတ္သူေတြကို အခမဲ့ ျဖန္႔ေ၀ေသာ္လည္း ကၽြန္မတို႔ရဲ ႔ စာမူမ်ားကို ကူးယူၿပီး စာဖတ္သူမ်ားထံ အခေၾကးေငြျဖင့္ ျဖန္႔ျဖဴးေရာင္းခ်မယ္ဆုိရင္ေတာ့ စာေရးသူ တစ္ေယာက္က ဘယ္လို ခံစားရမယ္ဆိုတာ ကၽြန္မတို႔ စာေရးသူ ဖန္တီးသူ အခ်င္းခ်င္း နားလည္ ကိုယ္ခ်င္းစာႏိုင္ပါတယ္။

စာတစ္ေၾကာင္း၊ ကဗ်ာတစ္စ၊ သီခ်င္းတစ္ပိုဒ္ကို ေရးစပ္လွ်င္၊ ေရးဖြဲ႔လွ်င္ ထိုသီခ်င္းတစ္ပိုဒ္၊ စာတစ္ေၾကာင္း၊ ကဗ်ာတစ္စဟာ ဖန္တီးသူ၊ ေရးစပ္သီကံုးသူရဲ ႔ မူပိုင္ အလိုလို ျဖစ္သြားၿပီးသားပါ။ မူပိုင္ခြင့္ မွတ္ပံုတင္ထားသည္ ျဖစ္ေစ ၊ မတင္ထားသည္ျဖစ္ေစ၊ စာတစ္ေၾကာင္းကို ေရးလိုက္တယ္ဆိုတာနဲ႔ အဲဒီ စာတစ္ေၾကာင္းဟာ ဖန္တီးသူရဲ႔ မူပိုင္ခြင့္ အလိုလို ကာကြယ္ၿပီးသားျဖစ္တယ္ဆိုတာကို World Intellectual Property Organization က ဆိုထားပါတယ္။

ကိုးကား။ ။ http://www.wipo.int

အင္တာနက္ေပၚမွာ ေရးသားတဲ့ ကိုယ္ပိုင္ အေတြးအေခၚ၊ ကိုယ္ပိုင္ ဖန္တီး ေရးသားမႈမ်ားကေရာ မူပိုင္ခြင့္ရွိပါသလားဆိုတဲ့ အေမးကို www.lawfirms.com က ေအာက္ပါ အတုိင္း ေျဖၾကားထားပါတယ္။

Q. Are my original ideas and written works protected if they are on the internet?

A. Yes, they are protected to a certain extent. If you want to ensure that they are safe, you should file for copyright and post that copyright notice along with those works. However, your intellectual property is still protected – even if you do not actually file for a copyright.

မူပိုင္ခြင့္ မွတ္ပံုတင္ထားစရာမလိုဘဲ စာေရးသားလိုက္တာနဲ႔ ကိုယ္တိုင္ဖန္တီးသူသာ မူပိုင္ျဖစ္ေၾကာင္းကို အလိုလို မူပိုင္ခြင့္ ကာကြယ္ျပီးသား ျဖစ္ပါတယ္။ အေမး၊ အေျဖ အျပည္႔အစံုကို ဒီမွာ www.lawfirms.com/resources/intellectual-property/intellectual-property-faq.htm ဖတ္ရႈႏိုင္ပါတယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံမွ လူအမ်ားစု လြဲမွားစြာ ထင္ျမင္ေနၾကတာ တစ္ခုက အင္တာနက္ေပၚမွာ ရွိတဲ့ အရာေတြဟာ အလကား ယူလို႔ ရတယ္လို႔ ထင္ေနတာပါပဲ။ အင္တာနက္ေပၚမွာ တင္ထားတဲ့အရာမွန္သမွ်ဟာ အခေၾကးေငြေပးၿပီး ဖတ္စရာမလိုဘဲ ၊ အခမဲ့ ဖတ္ရႈႏိုင္ျခင္းေၾကာင့္ အလကားရယူႏိုင္တယ္ဆိုတာမ်ိဳး သေဘာပိုက္ထားၾကပါတယ္။ website (ဥပမာ ယခု စာရႈသူဖတ္ေနေသာ စာမ်ားပါေသာ web page မ်ားစုစည္းရာ) တစ္ခုကို ရရွိဖို႔ အတြက္ domain (ဥပမာ www.lawshay.com) ဆိုတာ အလကား မရပါဘူး။ ထို web site ကို အင္တာနက္ေပၚမွာ တင္ထားဖုိ႔ အတြက္ hosting service ဆိုတာကုိလဲ အလကား မရရွိပါဘူး။ domain အမည္ကို ၀ယ္ယူမွတ္ပံုတင္ရပါတယ္။ hosting ၀န္ေဆာင္မႈကုိ ၀ယ္ယူရပါတယ္။ ဒါဟာ website ဖန္တီးသူေတြဘက္က အခေၾကးေငြေပးရျခင္းပါ။ website ကို ဖတ္ရႈသူေတြ အေနန႔ဲကေတာ ့(အင္တာနက္လိုင္းေၾကးႏွင့္ အခ်ိန္မွတပါး) အခေၾကးေငြ ေပးစရာမလိုတဲ့အတြက္ website ေပၚမွာ ပါ၀င္တဲ့ အရာေတြဟာ အခမဲ့၊ အလကားရတယ္လုိ႔ ေစတနာကို လြဲမွားစြာ ယူဆၾကပါတယ္။ domain အမည္၊ hosting ေနရာ ဟာ သူ႔ အလိုလို အလကား မရရွိပါဘူး။ မွတ္ပံုတင္ျပီးေတာ့ ၀ယ္ယူမွသာလွ်င္ ရရွိပါတယ္။

copy and paste ဆိုတာ သိပ္ကို လြယ္ကူပါတယ္။ စကၠန္႔ပိုင္းမွ်သာ ၾကာတဲ့ အခ်ိန္ အခိုက္အတန္႔ေလးမွာ ကူးယူျခင္း ျဖစ္ေျမာက္ႏိုင္မွာေပမယ့္ အဲဒီ စာမ်ားကို ေရးသား ဖန္တီးသူ ကေတာ့ စကၠန္႔ပိုင္းေလး အခ်ိန္မွာ ေရးသားဖန္တီးခဲ့ျခင္း မဟုတ္ခဲ့ပါဘူး။ သူ႔ရင္ထဲက ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ ခံစားခ်က္၊ သူရွာမွီးထားတဲ့ ဗဟုသုတမ်ား၊ ေလ့လာ သင္ယူထားမႈမ်ားကို စုေဆာင္းထားတဲ့ အေတြးအေခၚ၊ ပညာရပ္ စသည္တို႔ကို စာဖတ္သူတို႔က တခဏအတြင္း ကူးယူႏိုင္လိုက္တာ သူ႔ ေစတနာပါ။ စာေပ ေရးသားသူရဲ ႔ မူပိုင္ခြင့္ အခြင့္အေရးဆိုတာ မူလပိုင္ရွင္ရဲ ႔ မူပိုင္ခြင့္အခြင့္အေရးနဲ႔ ထပ္တူပဲဆိုတာကို PRIVATE INTERNATIONAL LAW AND INTELLECTUAL PROPERTY RIGHTS ၊ A COMMON LAW OVERVIEW က Ownership and Commercial Dealings အပိုင္းမွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ဆိုထားပါတယ္။

Accordingly, because "the essence of an intellectual property right is the owner's right to take action to prevent others from engaging in certain types of activity in a given territory,"

တပါးသူ ဖန္တီး ေရးသားထားတဲ့ စာမ်ားကို ကူးယူၿပီး ပံုႏွိပ္ကာ ေဖာ္ျပ ေရာင္းခ်ျခင္းဟာ စာနယ္ဇင္း က်င့္၀တ္ကို ခ်ိဳးေဖာက္တာပါ။ စာနယ္ဇင္းတစ္ခုမွာ အယ္ဒီတာဟာ အေရးႀကီးဆံုး ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္ပါတယ္။ အယ္ဒီတာ တစ္ဦးရဲ ႔ တာ၀န္က ႀကီးမားလွပါတယ္။ စာမူတစ္ခု ေရာက္လာလွ်င္ ထိုစာမူဟာ ႏိုင္ငံေရး ပတ္သက္ျငိစြန္းမႈ ရွိ/မရွိ၊ အျခား ေနရာမ်ားမွ ကူးယူထားျခင္း (plarigism) ရွိ/မရွိကုိ အယ္ဒီတာက စိစစ္ရပါတယ္။ (အျခားေနရာမ်ားမွ ကူးယူၿပီး မိမိပုိင္ႏွင့္ ဆင္တူယုိးမွားျပဳလုပ္ျခင္း - plarigism - ဆိုသည္မွာ ႏုိင္ငံတကာ တကၠသိုလ္မ်ားတြင္ ေပးအပ္ၿပီးသား ဘြဲ႕ကုိပင္ ျပန္သိမ္းႏုိင္သည္အထိ ႀကီးေလးေသာ စာရိတၱေရးရာ ျပစ္မႈႀကီးျဖစ္သည္။) ဘာသာျပန္ထားေသာ စာမူမ်ား၊ ကိုးကားေရးသားထားေသာ စာမူမ်ားမွာ ကိုးကားခ်က္ႏွင့္ ဘာသာျပန္ဆိုမႈကို ၀န္ခံခ်က္မ်ား ပါရွိျခင္း ရွိ/မရွိကို ေသခ်ာစြာ စစ္ေဆးရပါတယ္။ အယ္ဒီတာ တစ္ဦးဟာ စာေပကို ႏွ႔႔ံစပ္ရပါတယ္။ ဗဟုသုတ ၾကြယ္၀ရပါတယ္။ တကယ္လို႔မ်ား အယ္ဒီတာတစ္ဦးဟာ သိျမင္ ႏွ႔႔ံစပ္ျခင္း မရွိဘူးဆိုလွ်င္ စာမူရွင္မ်ားေပးပို႔တဲ့ စာမူမ်ားဟာ ကိုယ္ပိုင္ဖန္တီးမႈလား၊ ကူးခ်ေပးပို႔မႈလား၊ ဘာသာျပန္ဆိုမႈလား၊ ကိုးကားခ်က္လားဆိုတာ သိႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ အယ္ဒီတာ တစ္ဦးဟာ ယေန႔ေခတ္ေပၚ ေနာက္ဆံုးေပၚ ကမၻာ့သတင္းေတြကို သိရပါတယ္။ စာေပကိုလည္း မိမိအၾကိဳက္တစ္မ်ိဳးတည္းသာ မဟုတ္ဘဲ လိုင္းစံုေအာင္ ေလ့လာထားရ့ပါတယ္။ ဒါမွသာ စာမူရွင္မ်ားဘက္မွ ထည္႔သြင္းေရးသားျခင္းမျပဳမိတဲ့ ၀န္ခံခ်က္မ်ားကို အယ္ဒီတာက ထည္႔ေပးႏိုင္ပါတယ္။

စာမူရွင္မ်ားဘက္မွ အင္တာနက္ေပၚကေန ကူးယူမႈမ်ားကို စာမူအျဖစ္ ေပးပို႔ခဲ့သည္ ရွိေသာ္ အယ္ဒီတာ မေရြးခ်ယ္မီကာလမွာ စာမူရွင္၏ တာ၀န္ျဖစ္ေသာ္လည္း အယ္ဒီတာက စာမူကိုေရြးခ်ယ္ျပီးေနာက္ အယ္ဒီတာ့လက္ထဲ ေရာက္ရွိေနခ်ိန္မွာ အယ္ဒီတာ၏ တာ၀န္သာ ျဖစ္ပါေတာ့တဲ့အတြက္ စာမူမ်ားကို မေရြးခ်ယ္မီမွာ အယ္ဒီတာဟာ ေသခ်ာစြာ ဖတ္ရႈ စိစစ္ရပါတယ္။ အယ္ဒီတာတစ္ဦး၏ က်င့္၀တ္၊ တာ၀န္ႏွင့္ အခန္းက႑မွာ စာနယ္ဇင္းတစ္ခုရဲ ႔ ပင္မ အသက္ျဖစ္ပါတယ္။

အင္တာနက္ေပၚမွာ သူတစ္ပါးေရးသား ဖန္တီးမႈမ်ားကို ကူးယူကာ ပံုႏွိပ္ေဖာ္ျပ ေရာင္းခ်ျခင္း ၏ ေနာက္ဆက္တဲြမ်ားအတြက္ အယ္ဒီတာမွာ မ်ားစြာတာ၀န္ရွိသလို၊ ကူးယူေဖာ္ျပသူဟာလည္း စာေရးဆရာတစ္ဦး၏ က်င့္၀တ္ကို ေဖာက္ဖ်က္ျခင္း ျဖစ္ၿပီး ပံုႏွိပ္ေဖာ္ျပသူ စာနယ္ဇင္းမွာလည္း စာနယ္ဇင္း က်င့္၀တ္ကို ခ်ိဳးေဖာက္ျခင္း ျဖစ္တာေၾကာင့္ ဒီလို အင္တာနက္ေပၚမွ ကူးယူမႈမ်ားဟာ ေသးငယ္တဲ့ ကိစၥ မဟုတ္ဘဲ က်င့္၀တ္မ်ားႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ၊ လူတစ္ဦးခ်င္း၏ စာရိတၱ (morality) ႏွင့္သက္ဆိုင္ေသာ အတိုင္းအတာ တစ္ခု ျဖစ္တဲ့အတြက္ အလြန္ အေရးၾကီးၿပီး ဂရုျပဳရမယ့္ ကိစၥ၊ အေၾကာင္းအရာ တစ္ခု ျဖစ္ပါေတာ့တယ္။

ဟနစံ