ျမန္မာစာစနစ္မ်ား၏ ေနာက္ခံကား

ယခုအခါ ကြန္ပ်ဴတာသံုး ျမန္မာစာ စနစ္အမ်ိဳးမ်ိဳး ေပၚထြန္းလွ်က္ ရွိသည္။ ၄င္းစနစ္အသီးသီး၏ ေပၚေပါက္လာရျခင္း အေၾကာင္းရင္းႏွင့္ သေဘာသဘာ၀မ်ားမွာ တခုႏွင့္ တခု မတူညီပဲ ကြဲျပားလွ်က္ရွိသည္။ Unicode 5.1 တြင္ ျမန္မာအကၡရာမ်ား၏ ေနရာသတ္မွတ္ခ်က္ တည္ၿငိမ္လာၿပီျဖစ္ရာ အခ်က္အလက္မ်ား မွ်ေ၀ႏုိင္ရန္၊ ျမန္မာဘာသာျဖင့္ ေရးသားထားေသာစာမ်ားကုိ အကၡရာ၀လိစီရန္ႏွင့္ ရွာေဖြႏုိင္ရန္ ၄င္းေနရာသတ္မွတ္ခ်က္မ်ားအတုိင္း ေျပာင္းလဲ သံုးစြဲသင့္ၿပီျဖစ္သည္။ လက္ရွိစနစ္မ်ား၏ ေနာက္ခံကားကုိ နားလည္သေဘာေပါက္မွ ၄င္းစနစ္မ်ားအား အသံုးျပဳလွ်က္ရွိသူတုိ႕ကုိ Unicode အဆင့္မီစနစ္မ်ားသုိ႕ ေခ်ာေခ်ာေမြ႕ေမြ႕ ေျပာင္းလဲႏုိင္ေစမည္ျဖစ္ရာ ဤစာတမ္းငယ္တြင္ လက္ရွိ ျမန္မာစာစနစ္မ်ား၏ သေဘာသဘာ၀ကုိ Information Systems Practitioner တစ္ဦး၏အျမင္မွ ေဆြးေႏြးတင္ျပမည္ ျဖစ္သည္။

နိဒါန္း

ယခုအခါ ကြန္ပ်ဴတာကုိ အသံုးျပဳရာတြင္ အဂၤလိပ္၊ ဂ်ာမန္၊ ျပင္သစ္စေသာ အေနာက္တုိင္း ဘာသာစကားမ်ားသာမကပဲ တရုတ္၊ ကုိရီးယား၊ ဂ်ပန္ စေသာ အေရွ႕တုိင္း ဘာသာစကားမ်ားျဖင့္လဲ လြယ္ကူစြာ အသံုးျပဳႏုိင္ၾကၿပီ ျဖစ္သည္။ ဤကဲ့သုိ႕ မိခင္ဘာသာစကားမ်ားျဖင့္ ကြန္ပ်ဴတာကုိ အသံုးျပဳႏုိင္ရျခင္းမွာ ဘာသာစကားအမ်ားအျပား၏ အကၡရာမ်ားကုိ code-range တစ္ခုအတြင္းတြင္ ေနရာခ်ထားေပးေသာ Unicode ေခၚ စံႏႈန္းတစ္ရပ္ကုိ အမ်ားသေဘာတူ သတ္မွတ္ႏုိင္ခဲ့ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ အဆုိပါ စံႏႈန္းအတြင္းတြင္ ျမန္မာအကၡရာမ်ားအတြက္ code-range ကုိ သတ္မွတ္ႏုိင္ခဲ့ေသာ္လည္း ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာသည့္တုိင္ေအာင္ အေသးစိတ္ အေကာင္အထည္ေဖာ္မည့္ ပံုစံကုိ အတည္မျပဳႏုိင္ေသးပဲ ရွိခဲ့သည္။

ယခုအခါ ျမန္မာစာ Unicode စနစ္သည္ တည္ၿငိမ္စ ျပဳလာၿပီျဖစ္ၿပီး ေဇာ္ဂ်ီ ျမန္မာစာ စနစ္မွာ အျခားဘာသာစကားမ်ားႏွင့္ ယွဥ္တြဲ သံုးစြဲႏုိင္သည့္ Unicode အစစ္မဟုတ္ေသာ္လည္း အမ်ားသံုး (de facto) စံႏႈန္းတစ္ရပ္ အျဖစ္ ရပ္တည္လွ်က္ရွိသည္။ ယခင္က သံုးစြဲခဲ့ေသာ ASCII (truetype) font မ်ားႏွင့္ Burglish သံုးစြဲမႈမ်ားလဲ ယေန႕တုိင္ ရပ္တည္လွ်က္ရွိသည္ကို ေတြ႕ရွိရသည္။ ဤစာတမ္းတြင္ 8 bit font မ်ားႏွင့္ burglish အေၾကာင္းကို ေရွးဦးစြာတင္ျပၿပီး အမ်ားသံုးျဖစ္သည့္ ေဇာ္ဂ်ီစနစ္အေၾကာင္းကုိ ဆက္လက္ ေဆြးေႏြးမည္ ျဖစ္သည္။ ထုိ႕ေနာက္ Unicode 5.1 အဆင့္မီစနစ္မ်ားအေၾကာင္းႏွင့္ ၄င္းတုိ႕ကုိ အဘယ္ေၾကာင့္ ေရြးခ်ယ္သင့္သည္ကို ရွင္းလင္းေရးသားမည္ ျဖစ္ပါသည္။

8 Bit Systems

ယခင္က အဂၤလိပ္စာလံုးကဲ့သုိ႕ေသာ လက္တင္စာလံုးမ်ားျဖင့္ ေရးသားထားသည့္ contents မ်ားကုိ ကြန္ပ်ဴတာမ်ား ေ၀မွ်သံုးစြဲႏုိင္ေစရန္အတြက္ စံအျဖစ္ IBM မွ EBCDIC (8 bits) စနစ္ႏွင့္ ASCII (7 bits) စနစ္ဟူ၍ စတင္ ေပၚေပါက္ခဲ့သည္။ ေနာက္ပုိင္းတြင္ ASCII စနစ္ကုိ 8 bit သုိ႕ တုိးခ်ဲ႕ခဲ့သည္။ နာမည္ႀကီး Windows စနစ္မ်ားတြင္ ASCII စနစ္ကုိ အသံုးျပဳႏုိင္ရာ အဂၤလိပ္စာလံုးမ်ားကုိ ပံုျပင္ဆြဲ၍ ျမန္မာစာလံုးပံုစံ အမ်ားအျပား ေပၚထြက္ခဲ့သည္။ ၄င္းတုိ႕သည္ နည္းပညာရႈေထာင့္အရ အဂၤလိပ္စာကုိ ပံုေျပာင္းထားျခင္းမွ်သာျဖစ္ၿပီး ျမန္မာဘာသာျဖင့္ ေရးသားထားေသာ အခ်က္အလက္မ်ားကုိ ျမန္မာစာ အကၡရာစီထံုးျဖင့္ အလြယ္တကူ စီ၍မရေပ။ ယခုအခါ ၄င္းတုိ႕ကုိ ပံုႏွိပ္တုိက္မ်ားတြင္ က်ယ္ျပန္႕စြာ သံုးစြဲလွ်က္ရွိၿပီး CE ႏွင့္ Win-Myanmar ပံုစံတုိ႕မွာ ထင္ရွားသည္။ 

Burglish

ျမန္မာႏွင့္ အဂၤလိပ္စာ ေရာေထြးေရးသားရန္ 16 bit code မ်ား မေပၚေပါက္မီက Chat application သံုးစြဲသူအခ်ိဳ႕သည္ ေျပာလုိေသာ အေၾကာင္းအရာကုိ အသံဖလွယ္၍ အဂၤလိပ္ အကၡရာမ်ားျဖင့္ ေရးသားသံုးစြဲၾကသည္။ (ဥပမာအားျဖင့္ Sar Pee P Lar ? = စားၿပီးၿပီလား ျဖစ္သည္။) ယေန႕တုိင္ ျမန္မာစာ ေကာင္းစြာ မရိုက္တတ္သူ Chat application အသံုးျပဳသူအခ်ိဳ႕လဲ ရွိေနဆဲပင္ ျဖစ္သည္။ ၄င္းတုိ႕အတြက္ အလုိအေလ်ာက္ ဘာသာျပန္ေပးသည့္ စနစ္အမ်ိဳးမ်ိဳး ေပၚထြက္ခဲ့ရာ ၀ိဇၨာစနစ္မွာ ထင္ရွားေသာ ဥပမာ တစ္ခုျဖစ္ၿပီး ေဇာ္ဂ်ီႏွင့္ Myanmar – 3 သုိ႕ ဘာသာျပန္ေပးႏုိင္သည္။

ေဇာ္ဂ်ီ

ႏုိင္ငံတကာသံုး စံႏႈန္းျဖစ္သည့္ Unicode စံႏႈန္း (16 bit code) တြင္ ျမန္မာအကၡရာမ်ား၏ ေနရာ (ခြင္) ကို အတိအက် သတ္မွတ္ႏုိင္ခဲ့ၿပီး ျဖစ္ေသာ္လည္း စာလံုးမ်ား၏ ေနရာႏွင့္ ဘာသာစကား၏ ရႈပ္ေထြးမႈ ျပႆနာမ်ားကို ေျဖရွင္းႏုိင္ရန္ စံသတ္မွတ္ခ်က္ အတိအက် မရွိသည္မွာ အေတာ္ပင္ ၾကာျမင့္ခဲ့သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ျပ ႏွင့္ ၾက တြင္ ပါ၀င္ေသာ ရရစ္မွာ အတူတူပင္ျဖစ္ေသာ္လည္း ၄င္းတုိ႕ကုိ ပံုေဖာ္ရန္အတြက္ software support (rendering support) လုိသည္။ ၄င္းကုိ အလြယ္နည္းႏွင့္ ေျဖရွင္းရန္မွာ code-range ကို ခ်ဲ႕ပစ္ရန္ျဖစ္ရာ (ရရစ္ ၂ ခုသံုးမယ္၊ code ၂ ခုေပး ဆုိတာမ်ိဳး) ပညာရွင္အခ်ိဳ႕က စံႏႈန္းမတည္ၿငိမ္မီ ကာလအတြင္း ေဆးၿမီးတုိအျဖစ္ အျခားဘာသာစကားမ်ား၏ code မ်ားကုိ ေခ်းငွားသံုးစြဲကာ ေဇာ္ဂ်ီစာလံုးစနစ္ကုိ ဖန္တီးခဲ့ၾကသည္။

၄င္းသည္ ျပႆနာ ၂ ရပ္ကုိ ဖိတ္ေခၚလာသည္။ ေဇာ္ဂ်ီသည္ အဂၤလိပ္ အကၡရာမ်ား၏ code ကုိ မထိသျဖင့္ အဂၤလိပ္/ျမန္မာ တြဲဖက္ေရးသားရာတြင္ အဆင္ေျပေသာ္လည္း ၄င္းေခ်းငွားထားေသာ ဘာသာစကားမ်ားႏွင့္ ျမန္မာစာကုိ တြဲဖက္ေရးသားပါက ကြန္ပ်ဴတာအေနႏွင့္ ေခ်းသံုးထားေသာ code မ်ားကုိ မည္သည့္ အကၡရာ (ျမန္မာ အကၡရာ သို႕မဟုတ္ အျခား အကၡရာ) အျဖစ္ ေဖာ္ျပေပးရမည္ကုိ မသိႏုိင္ပဲ ျဖစ္လိမ့္မည္။ (ဥပမာ 1E29 သည္ 'ḩ' လား၊ Latin Small Letter H with Cedilla လား မသိႏုိင္ေတာ့ေပ။) ေနာက္ျပႆနာတစ္ရပ္မွာ တူညီေသာ စာလံုးမ်ား ကုိ code အမ်ားအျပားသုိ႕ assign လုပ္ထားသျဖင့္ အကၡရာစဥ္ စီရာ (ႏွင့္ searching ရွာရာ) တြင္ မလုိလားအပ္ေသာ ရႈပ္ေထြးမႈမ်ားကုိ ျဖစ္ေပၚေစပါသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ရရစ္သည္ ျပ ဟုေရးရာတြင္ တမ်ိဳး၊ ၾက ဟုေရးရာတြင္ တမ်ိဳး၊ လံုးႀကီးတင္ႏွင့္ တြဲရန္တမ်ိဳး (ၿပိ၊ ႀကိ) စသျဖင့္ code အမ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္ေနသည္။ အမွန္မွာ အကၡရာ စဥ္ရာတြင္ ၾကသည္ ျပအေရွ႕ (ၾကိသည္ ျပိအေရွ႕) ဟူ၍ ရရစ္ ၂ မ်ိဳးကုိ အတူတူ သေဘာထားၿပီး စီရရာ ေဇာ္ဂ်ီစနစ္ျဖင့္ ေရးသားထားေသာ ျမန္မာစာမ်ားကုိ အကၡရာစီႏုိင္ရန္ ခက္ခဲပါသည္။

ေဇာ္ဂ်ီ၏ အဓိက အားနည္းခ်က္ တစ္ရပ္မွာ စာလံုးမ်ား၏ စံပံုစံ မရွိျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ တ + - ိ + - ု (တုိ) ႏွင့္ တ + - ု + - ိ (တုိ) တုိ႕မွာ ေဇာ္ဂ်ီတြင္ မတူညီၾကေပ။ သုိ႕ျဖစ္၍ ပထမ တုိ ကုိ ရွာေဖြရန္ ႀကိဳးစားရာတြင္ ဒုတိယ တုိ ကုိ ထည့္သြင္း ရွာေဖြခုိင္းပါက ရွာေတြ႕မည္ မဟုတ္ပါေခ်။ တူညီေသာစာလံုးမ်ားကုိ ရုိက္ထည့္ေသာ အစီအစဥ္ မတူညီျခင္းေၾကာင့္ ကြန္ပ်ဴတာက မတူညီဟု အေျဖထုတ္ေပးျခင္းမွာ လက္ခံႏုိင္ဖြယ္ အရည္အေသြးတစ္ရပ္ မဟုတ္ေပ။ ေဇာ္ဂ်ီျဖင့္ ေရးသားထားေသာ ျမန္မာစာတုိ႕မွာ တေန႕တျခား တုိးပြားလာေနရာ ေနာင္တခ်ိန္တြင္ ၄င္းတုိ႕သည္ ရွာရ၊ ေဖြရခက္သည့္ စာအုပ္ပံုႀကီးႏွင့္ အတူတူပင္ ျဖစ္လာေတာ့မည္ ျဖစ္သည္။ (အဆုိေတာ္ စုိင္းစုိင္းခမ္းလႈိင္၏ အေၾကာင္းကို ေရးသားသူ တ၀က္က စ + - ိ + - ု + င + - ္ + - း ဟု ေရးၿပီး က်န္တ၀က္က စ + - ု + - ိ + င + - ္ + -း ဟု ေရးပါက မည္သုိ႕ ျဖစ္မည္ကို မွန္းဆၾကည့္ပါ။) သုိ႕ရာတြင္ ေရွးယခင္ လက္ႏွိပ္စက္မ်ားကဲ့သုိ႕ပင္ သေ၀ထုိးႏွင့္ ရရစ္ကုိ ဗ်ည္းမရုိက္ခင္ ရိုက္ရျခင္း၊ ဗ်ည္းတြဲမ်ား (ရရစ္၀ဆြဲ၊ ယပင့္၀ဆြဲ စသည္တုိ႕)ကုိ ခလုတ္တစ္ခ်က္ႏွိပ္ရံုႏွင့္ ေရးသားႏုိင္ျခင္းတုိ႕မွာ သံုးစြဲသူတုိ႕ ႏွစ္သက္ဖြယ္ျဖစ္သည္။

Windows စနစ္အမ်ားစုတြင္ ေဇာ္ဂ်ီစနစ္ျဖင့္ ျမန္မာစာ ေရးသားရန္အတြက္ အခမဲ့ ရရွိႏုိင္ေသာ Zawgyi installer application ကုိ သြင္းလုိက္ရန္သာလုိအပ္ၿပီး ဖတ္ရႈရန္အတြက္မူ သာမာန္ font တစ္ခု သြင္းသကဲ့သုိ႕ ေဇာ္ဂ်ီ font ကုိ သြင္းလုိက္ရန္သာ လုိအပ္သည္။ ေရးသားရန္အတြက္ လက္ကြက္မွတပါး ေလ့က်င့္ရန္ မလုိအပ္ေပ။ အသံုးျပဳရလြယ္ကူျခင္းေၾကာင့္ ယေန႕တြင္ online ေပၚရွိ ျမန္မာစာအသံုးျပဳမႈ (blog, forum, chat application) အမ်ားစုသည္ ေဇာ္ဂ်ီ ျမန္မာစာ စနစ္ျဖင့္ ျဖစ္သည္။

Unicode 5.1 အဆင့္မီ ျမန္မာစာစနစ္မ်ား

Myanmar 3 အပါအ၀င္ Unicode 5.1 စနစ္သံုး ျမန္မာစာစနစ္မ်ားသည္လည္း အစုိးရက ေထာက္ခံေနလင့္ကစား အားနည္းခ်က္မ်ား ရွိဆဲပင္ျဖစ္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ေမာက္ခ်ာ (- ါ) ႏွင့္ ေရးခ်ာ (- ာ) တုိ႕မွာ စာလံုး ၂ လံုးျဖစ္ေနသည္။ အကၡရာစဥ္ရာတြင္ ၄င္းတုိ႕ကုိ အတူတူဟု သေဘာထားၿပီး စီရသည္။ (ေဇာ္ဂ်ီ၏ ရရစ္ကဲ့သုိ႕ပင္ မလုိအပ္ပဲ code-range ကုိ ျဖဳန္းတီးသကဲ့သုိ႕ ျဖစ္ေနပါသည္။) အသတ္ (- ္)ႏွင့္ ပံုစံတူေသာ္လည္း အသတ္ႏွင့္ ဘာမွမဆုိင္ေသာ ေရွ႕ထုိး (ဥပမာ ေကာ္ မွ - ္) မွာ code မရွိပါ။ တနည္းအားျဖင့္ဆုိေသာ္ Unicode 5.1 သည္လည္း တုိးတက္ေျပာင္းလဲဦးမည့္ အရိပ္အေယာင္မ်ား ရွိေနပါသည္။ သုိ႕ရာတြင္ ၄င္းသည္ စာရိုက္ရာတြင္ သတ္မွတ္ထားသလုိသာ ရုိက္သြင္းရသျဖင့္ ေဇာ္ဂ်ီကဲ့သုိ႕ တုိ ၂ မ်ိဳး ျဖစ္ေနစရာ မရွိသျဖင့္ ေဇာ္ဂ်ီထက္ ပုိမုိ တည္ၿငိမ္မည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ရသည္။

ထုိ႕ျပင္ Myanmar – 3 ကိုအသံုးျပဳရန္အတြက္ အနည္းငယ္ရႈပ္ေထြးေသာ အဆင့္မ်ား လုိအပ္သည္။ Windows စနစ္တြင္ ဖတ္ရႈရန္အတြက္လဲ သီးသန္႕ software မ်ား သြင္းရန္ လက္ရွိအခ်ိန္တြင္ လုိအပ္ဆဲျဖစ္သည္။ ၄င္းကုိ အသံုးျပဳ ေရးသားရန္အတြက္ အခ်ိန္အနည္းငယ္ၾကာမွ် ေလ့က်င့္ရန္ လုိအပ္ပါသည္။

ဘာကုိသံုးရမလဲ၊ ဘာေၾကာင့္ လူမ်ားစု မသံုးေသးတာလဲ။

ယေန႕တြင္ အစုိးရ၀န္ႀကီးဌာနမ်ားအားလံုးကို Myanmar-3 ကုိ အသံုးျပဳရန္ ညႊန္ၾကားထားပါသည္။ ထုိ႕ေၾကာင့္ e-Government စနစ္မ်ားကို ေနာင္အနာဂါတ္တြင္ မိတ္ဆက္ခဲ့ပါက Myamar – 3 ကုိ ႏုိင္ငံသားတုိင္း မျဖစ္မေန အသံုးျပဳရမည္မွာ ေသခ်ာသေလာက္ ရွိသည္။ ထုိ႕ျပင္ Windows စနစ္မ်ားတြင္ Unicode 5.1 ကုိ အေထာက္အပံ့ေပးပါက ဖတ္ရေရးရခက္ေသာ ျပႆနာမွာ အလုိအေလ်ာက္ ေျပလည္သြားမည္ျဖစ္သည္။ (ယခုအခါ KDE သံုး Linux မ်ားတြင္ Myanmar – 3 ကုိ ဒီအတုိင္း ဖတ္လုိ႕ရၿပီျဖစ္သည္။) ထုိအခ်ိန္တြင္ ေဇာ္ဂ်ီသည္ Myanmar- 3 ထက္ပုိ၍ ေရးရ၊ ဖတ္ရလြယ္သည္ဆုိေသာ အားသာခ်က္ မရွိႏုိင္ေတာ့ေပ။

အသံုးမ်ားေသာ ေဇာ္ဂ်ီမွ Unicode 5.1 သို႕ေျပာင္းလဲႏုိင္ေရးသည္ တကယ္တမ္းအားျဖင့္ ကြန္ပ်ဴတာ သိပၸံ ျပႆနာ တစ္ရပ္မဟုတ္ပါ (အက်ယ္ကုိ ေလာကအလွႏွင့္ အင္တာဗ်ဴး ရႈ)။ Myanmar – 3 ကုိ ေျပာင္းရမည္မွာလဲ ေသခ်ာ၊ ေဇာ္ဂ်ီကုိလဲ ၾကာရွည္ အသံုးျပဳရန္လဲ အဆင္မေျပ၊ တစ္ဦးခ်င္း ေျပာင္းရန္လဲ နည္းပညာအရ လြယ္ကူ လွ်င္ျမန္ပါလွ်က္ႏွင့္ ေဇာ္ဂ်ီကုိ လူမ်ားစု ဖက္တြယ္ထားၾကျခင္းမွာ အေၾကာင္းရင္း ၂ ရပ္ေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ပထမ အေၾကာင္းရင္းမွာ Myanmar – 3 တြင္ လက္ႏွိပ္စက္အတုိင္း ရုိက္မရပဲ ေလ့လာသင္ၾကားမႈ လုိအပ္ေသာေၾကာင့္ (ေဇာ္ဂ်ီ၏ တခုတည္းေသာ အားသာခ်က္) ျဖစ္သည္။ ဒုတိယ အေၾကာင္းရင္းမွာ လူမ်ားစု သံုးစြဲျခင္း မျပဳေသာေၾကာင့္ အထီးက်န္မည္ကုိ စုိးရိမ္သည့္ လူမႈေရး ျပႆနာျဖစ္ၿပီး ပုိမုိအေရးႀကီးသည္။

နိဂံုး

ယခုစာတမ္းငယ္တြင္ 8 bit font၊ Burglish၊ ေဇာ္ဂ်ီႏွင့္ Myanmar – 3 အစရွိေသာ ျမန္မာစာ စနစ္အမ်ိဳးမ်ိဳး၏ သေဘာသဘာ၀မ်ားကို သိနားလည္မွ Unicode အဆင့္မီ ျမန္မာစာစနစ္မ်ားသုိ႕ ေျပာင္းလဲရန္ အစီအစဥ္ကုိ ႀကံဆႏုိင္မည္ျဖစ္သျဖင့္ ၄င္းတုိ႕၏ ဂုဏ္သတၱိမ်ားကုိ နည္းပညာႏွင့္ လူမႈေရး (သမိုင္းေၾကာင္းႏွင့္ သံုးစြဲသူမ်ား) ရႈေထာင့္မ်ားမွ တင္ျပထားသည္။ အဆုိပါ ေတြ႕ရွိခ်က္မ်ားကုိ အေျခခံ၍ Unicode အဆင့္မီ ျမန္မာစာစနစ္မ်ားသုိ႕ ေျပာင္းလဲႏုိင္ရန္ အစီအစဥ္ကုိ ဆက္လက္ေဆြးေႏြးရန္ က်န္ရွိေနပါေသးသည္။